Çocukların bakım ve eğitimi ile ilgili ebeveyn sorumlulukları ?
- Çocukların Bakımı ve Ebeveynlerin Hukuki Yükümlülükleri
Türk Medeni Kanunu’nun 339. maddesine göre, çocuklar ergin oluncaya kadar anne ve babanın velayeti altındadır. Velayet hakkı, çocuğun korunmasını ve onun en iyi şekilde yetiştirilmesini içerir.
Ebeveynlerin çocuk bakımına yönelik başlıca sorumlulukları şunlardır:
- A) Çocuğun Temel İhtiyaçlarını Karşılama Sorumluluğu
Ebeveynler, çocuklarının fiziksel gelişimini sağlamak için temel ihtiyaçlarını eksiksiz karşılamalıdır. Bu kapsamda:
- Beslenme: Çocuğun yaşına uygun, sağlıklı ve dengeli beslenmesini sağlamak.
- Sağlık: Hastalık durumunda tıbbi bakım sağlamak, düzenli sağlık kontrollerine götürmek ve aşılarını yaptırmak.
- Barınma: Çocuğun güvenli ve sağlıklı bir yaşam alanında büyümesini sağlamak.
- Giyim: Mevsime ve yaşına uygun kıyafetler temin etmek.
Ebeveynlerin bu sorumluluklarını ihmal etmesi, çocuğun ihmal ve istismarı kapsamında hukuki yaptırımlara yol açabilir.
- B) Çocuğun Psikolojik ve Duygusal Gelişimini Destekleme
Çocukların sağlıklı bireyler olarak yetişebilmesi için duygusal gelişimleri büyük önem taşır. Anne ve baba, çocuğa güvenli bir aile ortamı sunmalı, ona sevgi ve şefkat göstermelidir.
Ebeveynlerin duygusal sorumlulukları:
- Çocuğa sevgi, ilgi ve anlayış göstermek,
- Onun duygusal gelişimini destekleyerek özgüvenli bir birey olmasını sağlamak,
- Aile içi şiddet, hakaret veya psikolojik baskıdan kaçınmak,
- Çocuğun yaşına uygun sosyal beceriler kazanmasına yardımcı olmak.
Aile içinde sürekli tartışma, şiddet veya ilgisizlik gibi olumsuz durumlar çocuğun ruhsal sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir. Böyle bir durumda çocuğun korunması için hukuki süreçler devreye girebilir.
- Çocuğun Eğitimi ve Ebeveynlerin Hukuki Sorumlulukları
Eğitim hakkı, çocuğun gelişimi açısından temel bir haktır ve ebeveynlerin bu konudaki sorumlulukları hem ulusal hem de uluslararası hukukta güvence altına alınmıştır.
- A) Eğitim Hakkının Sağlanması
Türkiye’de eğitim, Anayasa’nın 42. maddesi gereğince herkes için zorunludur ve devlet denetimi altındadır. Türk Medeni Kanunu’nun 340. maddesine göre ebeveynler, çocuklarına iyi bir eğitim sağlamakla yükümlüdür.
Bu kapsamda ebeveynlerin görevleri şunlardır:
- Çocuğun okula zamanında kaydını yaptırmak,
- Devam zorunluluğunu yerine getirmesini sağlamak,
- Çocuğun dersleriyle ilgilenmek, eğitim hayatında destek olmak,
- Eğitimi için gerekli araç ve gereçleri temin etmek,
- Onu mesleki eğitim ve kariyer yönlendirmesi konusunda desteklemek.
Eğitim hakkının ihlal edilmesi (örneğin çocuğun eğitimsiz bırakılması) durumunda Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve ilgili kurumlar devreye girerek çocuğun korunmasına yönelik hukuki tedbirler alabilir.
- B) Çocuğun Kendi Yeteneğine Uygun Eğitime Yönlendirilmesi
Her çocuğun farklı yetenekleri ve ilgi alanları vardır. Ebeveynlerin görevi, çocuğun potansiyelini ortaya çıkaracak şekilde onu yönlendirmektir. Bu doğrultuda, sanat, spor, bilim veya herhangi bir alanda destekleyici eğitimler sağlamak, çocuğun özgüvenini artıracak ve geleceğine olumlu katkı sunacaktır.
Çocuğun eğitimini ihmal eden ebeveynler, Türk Ceza Kanunu’na göre ihmal suçu işleyebilir ve bu durum hukuki yaptırımları beraberinde getirebilir.
- Boşanma Durumunda Ebeveyn Sorumlulukları
Ebeveynlerin boşanması, çocuklar için zor bir süreçtir ve bu dönemde ebeveynlerin sorumlulukları devam eder. Boşanma sonrasında çocuğun velayeti genellikle anneye veya babaya verilir. Ancak velayeti almayan ebeveyn de çocuğunun eğitim ve bakımına katkıda bulunmalıdır.
- A) Nafaka Yükümlülüğü
Türk Medeni Kanunu’nun 182. maddesi gereğince, çocuğun velayetini almayan ebeveyn iştirak nafakası ödemek zorundadır. Bu nafaka çocuğun:
- Eğitim masraflarını,
- Beslenme ve barınma giderlerini,
- Sağlık harcamalarını karşılamak için ödenir.
Velayet hakkı olan ebeveynin, çocuğun diğer ebeveyn ile düzenli şekilde görüşmesini sağlaması hukuki bir yükümlülüktür.
- B) Çocuğun Psikolojik Sağlığının Korunması
Boşanma sürecinde ebeveynler çocuklarını psikolojik olarak yıpratmayacak şekilde davranmalı ve çocuğun her iki ebeveynle de sağlıklı bir ilişki kurmasına olanak tanımalıdır. Çocuğun, bir ebeveyne karşı doldurulması veya psikolojik baskıya maruz bırakılması durumunda, velayet hakkı gözden geçirilebilir.
- Çocuğun Korunması ve Devlet Müdahalesi
Ebeveynler, çocuklarının bakım ve eğitimine yeterli özeni göstermezse veya çocuğa zarar verirse, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ve ilgili kurumlar devreye girerek çocuğun korunması için çeşitli hukuki önlemler alabilir.
Bu durumlar şunları içerebilir:
- Velayetin kaldırılması (TMK madde 348)
- Aile mahkemeleri tarafından koruyucu tedbirlerin alınması
- Çocuğun devlet korumasına alınması
Çocuğun istismara uğradığı veya ihmale maruz kaldığı durumlarda devlet, çocuğu ebeveynlerin elinden alarak, koruyucu aile ya da devlet gözetimi altına alabilir.
Sonuç
Çocukların bakım ve eğitimi konusunda ebeveynlerin yerine getirmesi gereken çok sayıda hukuki ve ahlaki sorumluluk bulunmaktadır. Çocuklarını ihmal eden veya bu yükümlülüklere uymayan ebeveynler hakkında hukuki yaptırımlar uygulanabilmektedir.
Avukat Murat Tuna Tür olarak, çocuk hakları ve ebeveyn sorumlulukları konusunda hukuki danışmanlık hizmeti sunarak, ailelerin bilinçlenmesine katkıda bulunmaktayız.
