Çocukların Durumu ve Velayet Hakları

Çocukların Durumu ve Velayet Hakları

1. Çocukların Hukuki Statüsü ve Hakları

Çocukların, ebeveynleri boşansa bile anne ve babalarına karşı belirli hakları korunmaktadır. Bu haklar şunlardır:

• Bakım ve korunma hakkı: Çocukların güvenli bir ortamda büyümesi esastır.
• Eğitim ve sağlık hakkı: Çocukların eğitimi ve sağlığı, velayet sahibi ebeveynin sorumluluğundadır.
• Kişisel ilişki hakkı: Çocuk, velayeti almayan ebeveynle düzenli olarak görüşme hakkına sahiptir.

Türk Medeni Kanunu’na göre, çocuk ergin (18 yaş) olana kadar anne ve babasının velayeti altındadır. Ebeveynlerin boşanması halinde, mahkeme çocuğun velayetini belirler.

2. Velayet Hakkı Nedir ve Nasıl Belirlenir?
3. a) Velayetin Tanımı

Velayet, çocuğun bakımını, eğitimini, sağlığını ve genel yaşam koşullarını düzenleme hakkını ifade eder. Boşanma ya da ayrılık durumlarında, mahkeme çocuğun velayetini eşlerden birine verebilir.

1. b) Mahkemenin Velayet Kararını Belirlerken Dikkate Aldığı Kriterler

Mahkemeler velayet hakkını belirlerken çocuğun "üstün yararını" esas alır. Bu kapsamda değerlendirilen unsurlar şunlardır:

• Çocuğun fiziksel ve duygusal ihtiyaçları
• Anne ve babanın maddi ve manevi durumu
• Çocuğun mevcut yaşam düzeninin devamlılığı
• Çocuğun hangi ebeveynle daha güçlü bir bağ kurduğu
• Anne ve babanın çocuğa sağladığı bakım ve eğitim olanakları
• Eğer çocuk yeterli olgunluktaysa, kendi isteği

Mahkeme, çocuğun velayetini belirlerken psikolog raporları, pedagog görüşleri ve sosyal hizmet uzmanlarının incelemelerini de dikkate alabilir.

3. Velayet Çeşitleri
4. a) Ortak Velayet (Paylaşımlı Velayet)

Türk hukukunda ortak velayet prensipte mümkün değildir; ancak Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ve Anayasa Mahkemesi kararlarıyla ortak velayetin önü açılmıştır. Eğer ebeveynler boşanma sonrası ortak bir şekilde çocuklarının bakımını üstlenmek isterse, mahkeme bunu değerlendirebilir.

1. b) Anneye Velayet Verilmesi

Geleneksel olarak, küçük yaştaki çocukların (özellikle 0-7 yaş arası) anne bakımına daha fazla ihtiyaç duyduğu kabul edildiğinden, mahkemeler çoğunlukla velayeti anneye verir. Ancak, annenin çocuğun bakımını ihmal ettiği ya da ona zarar verdiği ispatlanırsa, velayet babaya geçebilir.

1. c) Babaya Velayet Verilmesi

Baba, çocuğun daha sağlıklı bir ortamda büyümesi için daha iyi koşullara sahipse ve çocuğun menfaatine uygunsa, velayet babaya verilebilir.

4. Velayet Kararı Değiştirilebilir mi?

Velayet kararı kesin değildir ve şartlar değiştiğinde mahkeme tarafından yeniden değerlendirilebilir.

1. a) Velayetin Değiştirilmesi

Velayet sahibi ebeveynin çocuğa iyi bakamaması, ilgisiz kalması ya da çocuğun menfaatlerinin zarar görmesi gibi durumlarda diğer ebeveyn velayetin değiştirilmesi davası açabilir.

Velayetin değiştirilmesi için geçerli nedenler şunlardır:

• Çocuğun velayet sahibi ebeveyn tarafından ihmal edilmesi
• Çocuğun eğitim, sağlık veya gelişimine zarar verilmesi
• Velayet sahibi ebeveynin başka biriyle evlenmesi ve bu evliliğin çocuğa olumsuz yansıması
• Velayet sahibi ebeveynin başka bir şehre veya ülkeye taşınması ve bu durumun çocuğun menfaatine aykırı olması

5. Velayetin Kaldırılması

Velayet hakkı, ebeveynlerden birinin çocuğa ciddi zarar verdiği veya çocuğun güvenliğini tehlikeye attığı durumlarda tamamen kaldırılabilir.

Velayetin kaldırılmasına neden olabilecek durumlar:

• Çocuğa fiziksel veya psikolojik şiddet uygulanması
• Ebeveynin madde bağımlılığına sahip olması
• Çocuğun cinsel istismara maruz kalması
• Çocuğun temel ihtiyaçlarının ihmal edilmesi

Velayet kaldırıldığında, çocuk devlet korumasına alınabilir veya uygun bir akrabaya geçici velayet verilebilir.

6. Çocuğun Kişisel İlişki Hakkı

Velayet kendisine verilmeyen ebeveynin, çocukla görüşme hakkı vardır. Bu görüşme süreleri mahkeme tarafından belirlenir ve tarafların anlaşmasına bağlı olarak düzenlenebilir.

Mahkeme, çocuğun psikolojik ve sosyal gelişimini göz önünde bulundurarak görüşme düzenini belirler. Ancak, görüşme hakkı çocuğun güvenliğine zarar verecekse kısıtlanabilir veya tamamen kaldırılabilir.

7. Nafaka Yükümlülüğü

Velayeti almayan ebeveyn, çocuğun bakım ve eğitim masraflarını karşılamak için "iştirak nafakası" ödemek zorundadır. Nafaka miktarı belirlenirken, çocuğun ihtiyaçları ve ebeveynlerin maddi durumları göz önünde bulundurulur.

İştirak nafakası, çocuğun:

• Barınma
• Eğitim
• Sağlık
• Giyim
• Sosyal ve kültürel ihtiyaçlarını kapsar.

Sonuç

Boşanma sürecinde çocukların velayeti ve hakları, son derece hassas bir konudur. Mahkemeler, çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir ve velayet konusunda değişiklik talepleri olduğunda durumu yeniden değerlendirir.

Avukat Murat Tuna olarak, velayet davalarında müvekkillerimize en iyi hukuki desteği sağlamakta ve çocukların en iyi koşullarda yetişmesini güvence altına almak için hukuki süreçleri titizlikle takip etmekteyiz.

Velayet ve çocuk hakları ile ilgili detaylı bilgi almak veya hukuki destek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.