İş sözleşmesi nedir

İş sözleşmesi nedir

1. İş Sözleşmesi Nedir?

İş sözleşmesi, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 8. maddesinde “bir tarafın (işçinin) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işverenin) ise ücret ödemeyi taahhüt ettiği sözleşme” olarak tanımlanmıştır.

Bu sözleşme ile işçi, belirlenen iş kapsamında çalışmayı kabul ederken, işveren de işçiye ücret ödeme ve çalışma koşullarını sağlama yükümlülüğü altına girer. İş sözleşmesi yazılı veya sözlü yapılabilir, ancak belirli şartları taşıyan iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur.

2. İş Sözleşmesinin Unsurları

Bir sözleşmenin iş hukuku kapsamında “iş sözleşmesi” sayılabilmesi için şu üç temel unsurun bulunması gerekir:

1. Bağımlılık İlişkisi: İşçi, işverenin emir ve talimatlarına uygun olarak çalışmak zorundadır. İşverenin gözetim ve denetimi altında çalışma koşulu, iş sözleşmesini diğer sözleşme türlerinden ayıran en önemli unsurdur.
2. Ücret Karşılığı Çalışma: İşçi, yaptığı iş karşılığında ücret almalıdır. Ücret, işveren tarafından belirli bir periyotta (genellikle aylık) ödenir.
3. Sürekli ve Düzenli Çalışma: İş sözleşmesi, belirli veya belirsiz süreli olabilir, ancak işçi ile işveren arasında devamlılık arz eden bir çalışma ilişkisi bulunmalıdır.

Bu unsurların eksik olması durumunda sözleşmenin “iş sözleşmesi” olarak değerlendirilmesi mümkün olmayabilir.

3. İş Sözleşmesi Türleri

İş sözleşmeleri, çalışma süresi, işin niteliği ve tarafların anlaşmasına bağlı olarak farklı türlere ayrılır.

3.1. Süre Açısından İş Sözleşmeleri

• Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi: Taraflar arasında sözleşmenin süresinin belirlenmediği, iş ilişkisinin süresiz devam edeceği sözleşme türüdür. İş güvencesi kapsamında olan bu sözleşmede fesih için belirli prosedürler uygulanmalıdır.
• Belirli Süreli İş Sözleşmesi: İşin niteliği gereği belli bir süreyle sınırlı olan işlerde yapılan sözleşmelerdir. Süre dolduğunda sözleşme kendiliğinden sona erer.

3.2. Çalışma Şekli Açısından İş Sözleşmeleri

• Tam Zamanlı İş Sözleşmesi: İşçinin haftalık 45 saatlik çalışma süresine tabi olduğu sözleşme türüdür.
• Kısmi Süreli İş Sözleşmesi: Haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında olduğu iş sözleşmesidir.
• Çağrı Üzerine Çalışma Sözleşmesi: İşçinin belirli bir çalışma süresi taahhüt etmeden, işverenin ihtiyaç duyduğu zamanlarda çalıştığı sözleşme türüdür.
• Deneme Süreli İş Sözleşmesi: İşverenin işçiyi değerlendirme amacıyla belirli bir süreliğine çalıştırdığı sözleşme türüdür. Deneme süresi en fazla 2 ay olabilir, toplu iş sözleşmesi ile bu süre 4 aya kadar uzatılabilir.

4. İş Sözleşmesinin Geçerliliği İçin Gerekli Şartlar

Bir iş sözleşmesinin hukuki açıdan geçerli olabilmesi için şu şartları taşıması gerekir:

1. Tarafların Anlaşması: İşçi ve işveren, sözleşmenin koşulları konusunda özgür iradeleriyle anlaşmış olmalıdır.
2. Kanuna Aykırı Olmama: İş sözleşmesi, İş Kanunu ve diğer ilgili mevzuatlara uygun olmalıdır.
3. Yazılı Olma Zorunluluğu: 1 yıldan uzun süreli iş sözleşmeleri yazılı olmak zorundadır. Aksi halde, işverenin ispat yükümlülüğü doğar.

5. İş Sözleşmesinin Feshi ve Sonuçları

İş sözleşmesi tarafların iradesiyle ya da hukuki sebeplerle sona erebilir.

5.1. İş Sözleşmesinin Sona Erme Yolları

• Tarafların Anlaşması: İşçi ve işverenin karşılıklı anlaşarak sözleşmeyi sonlandırması.
• Süre Bitişi: Belirli süreli iş sözleşmelerinde, sürenin dolmasıyla sözleşme kendiliğinden sona erer.
• İşveren Tarafından Fesih: İşverenin haklı veya geçerli bir nedenle iş sözleşmesini feshetmesi. İş Kanunu’na göre, işverenin işçiyi işten çıkarması durumunda belirli ihbar sürelerine uyması ve kıdem tazminatı ödemesi gerekebilir.
• İşçi Tarafından Fesih: İşçi, haklı bir nedenle (örneğin, maaşının ödenmemesi, kötü muamele görmesi gibi) iş sözleşmesini sona erdirebilir.

6. İş Sözleşmelerinde Hukuki Uyuşmazlıklar ve Çözüm Yolları

İş sözleşmelerinde en sık karşılaşılan hukuki sorunlar şunlardır:

• Haksız fesih ve işe iade davaları
• Fazla mesai ve ücret alacakları
• Kıdem ve ihbar tazminatı davaları
• İş kazası ve meslek hastalığı tazminatları

İşçi ve işveren arasındaki anlaşmazlıklar çoğunlukla arabuluculuk süreci ile çözülmeye çalışılmaktadır. Çözüm sağlanamazsa, taraflar iş mahkemelerine başvurabilir.

Sonuç

İş sözleşmesi, hem işçilerin haklarını koruyan hem de işverenin yükümlülüklerini belirleyen kritik bir belgedir. Çalışma hayatında yaşanabilecek hukuki sorunların önüne geçmek için iş sözleşmelerinin açık, net ve yasaya uygun şekilde hazırlanması büyük önem taşır.

Avukat Murat Tuna Tür olarak, iş sözleşmelerinin hazırlanması, incelenmesi ve feshi konularında hukuki danışmanlık hizmeti sunarak, tarafların haklarını güvence altına almalarına yardımcı olmaktayız. İş hukuku ile ilgili profesyonel destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.