İşten çıkarılma sebepleri, işçi ve işveren hakları.

İşten çıkarılma sebepleri, işçi ve işveren hakları.

1. İşten Çıkarılma Sebepleri
2. A) Haklı Nedenlerle İşten Çıkarma

İşveren, işçinin yaptığı bir takım davranışlar veya işyerindeki performans eksiklikleri nedeniyle iş sözleşmesini derhal feshedebilir. Ancak işçinin haklı sebeplerle işten çıkarılması, belirli şartlara dayanmalıdır. Türk iş hukukuna göre, işverenin haklı sebeplerle işten çıkarma hakkı, şu durumlarda geçerlidir:

1. İşçinin işyerinde hırsızlık yapması: İşyerindeki mal veya paranın çalınması, işverenin işçiyi derhal işten çıkarmasına sebep olur.
2. İşçinin işyerine zarar vermesi: İşyerindeki malzemelerin kasıtlı olarak zarar görmesi veya işyerinin işleyişine zarar veren eylemler, haklı fesih sebebi oluşturur.
3. İşçinin alkol veya madde kullanımı: İşyerinde alkol veya uyuşturucu madde kullanımı, işyerinde verimliliği olumsuz etkileyeceğinden haklı fesih sebebidir.
4. İşçinin sürekli devamsızlık yapması: İşçinin, izin almadığı halde sık sık işe gelmeme durumu işverenin haklı fesih hakkını doğurur.
5. Ahlaka ve iyi niyete aykırı davranışlar: İşyerinde çalışanlara veya işverene karşı ahlaka aykırı davranışlar, örneğin hakaret, tehdit, cinsel taciz gibi eylemler işten çıkarılma sebebi olabilir.

1. B) Haksız Nedenlerle İşten Çıkarma

İşveren, işçiyi haksız yere işten çıkaramaz. İşyerindeki kişisel sebeplerle veya işçinin performansını değerlendirmeksizin yapılan işten çıkarma haksız fesih olarak kabul edilir. İşverenin haksız yere işten çıkarılması durumunda işçi şu haklara sahip olur:

• İhbar tazminatı: İşveren, işçiyi işten çıkarmadan önce belirli bir ihbar süresi vermek zorundadır. İşverenin bu süreyi yerine getirmemesi durumunda, işçi ihbar tazminatı alır.
• Kıdem tazminatı: Haksız fesih durumunda, işçi kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatının ödenmesi, işyerindeki çalışma süresine bağlıdır.

2. İşçi Hakları: İşten Çıkarılma Durumunda Ne Yapılmalıdır?

İşçi, haksız yere işten çıkarıldığında veya haklı sebeplerle işten çıkarıldığında belirli haklara sahiptir. İşçinin işten çıkarılma sürecinde korunması gereken hakları şu şekilde sıralanabilir:

1. A) İhbar Süresi ve Tazminat Hakkı

İşverenin işçiyi işten çıkarmadan önce belirli bir süre önceden bildirimde bulunması gerekmektedir. İhbar süresi; işçinin çalışma süresine göre değişiklik gösterir:

• 6 aydan az çalışan işçiler için 2 hafta,
• 6 ay ile 1 yıl arasında çalışan işçiler için 4 hafta,
• 1 yıldan fazla çalışan işçiler için 6 hafta önceden bildirim gerekmektedir.

Bu süre zarfında işçi çalışmaya devam edebilir veya işveren tarafından çıkarılabilir. Ancak, ihbar süresi dolmadan işten çıkarılan işçi, ihbar tazminatı talep edebilir.

1. B) Kıdem Tazminatı

Kıdem tazminatı, işçinin işyerindeki toplam çalışma süresine göre hesaplanır. İşçi, 1 yıldan fazla süreyle çalıştıysa ve işveren işçiyi haksız yere işten çıkardıysa, kıdem tazminatına hak kazanır. Kıdem tazminatı, işçiye ödenmesi gereken son brüt maaş üzerinden hesaplanır.

1. C) İşe İade Davası

İşçi, haksız yere işten çıkarıldığını düşünüyorsa, İş Mahkemesi'ne başvurarak işe iade davası açabilir. Mahkeme, işçinin işten çıkarılmasının haksız olduğuna karar verirse, işverenin işçiyi eski görevine iade etmesini ve ödenmeyen maaşları geriye dönük olarak ödemesini isteyebilir.

3. İşveren Hakları: İşçiyi Çıkarma Süreci

İşverenin de işçi işten çıkarılmadan önce dikkat etmesi gereken bazı hukuki gereklilikler vardır. İşverenin işçiyi yasal bir şekilde işten çıkarması için:

1. A) Geçerli Sebepler

İşverenin işçiyi işten çıkarma hakkı, yalnızca geçerli sebeplerle mümkündür. Geçerli sebepler, genellikle işyerinde performans düşüklüğü, yasa dışı davranışlar, işyerine zarar verme gibi unsurlar içerir.

1. B) İhbar ve Kıdem Tazminatına Dikkat

İşveren, işten çıkarma işlemini gerçekleştirirken ihbar süresine uymalıdır. Ayrıca, işçinin kıdemine göre kıdem tazminatı ödemeyi de unutmamalıdır.

İşverenin, hukuki düzenlemelere uygun bir şekilde işten çıkarma yapmaması durumunda, işçi tarafından açılacak davalarda işveren tazminat ödemek zorunda kalabilir.

1. C) Geçerli Sebeplerin Yetersizliği Durumunda Hukuki Sorumluluk

İşveren, geçerli bir sebep sunamadığında ve işçi işten çıkarıldığında, işverenin işe iade tazminatına da karar verilebilir. Ayrıca, işçi herhangi bir zarara uğramışsa, manevi tazminat ödenmesi gerekebilir.

4. Sonuç

İşten çıkarılma, her iki taraf için de önemli hukuki sorumluluklar doğurur. İşveren, işçisini yalnızca geçerli sebeplerle işten çıkarabilir ve ihbar süresi, kıdem tazminatı gibi yükümlülükleri yerine getirmelidir. İşçi ise, işten çıkarılma durumunda haklarının ihlal edildiğini düşünüyorsa, ihbar tazminatı, kıdem tazminatı ve işe iade davası gibi yasal haklarını kullanabilir. Hem işçi hem de işveren için en sağlıklı yaklaşım, iş sözleşmesinin ve çalışma koşullarının yasalara uygun bir şekilde düzenlenmesidir.

Avukat Murat Tuna Tür, işçi ve işveren ilişkileriyle ilgili tüm hukuki süreçlerde, hem işçilerin hem de işverenlerin haklarını korumaya yönelik profesyonel hukuki hizmetler sunmaktadır.