Velayet nedir

Velayet nedir

1. Velayetin Tanımı ve Hukuki Dayanağı

Velayet, anne ve babanın, reşit olmayan çocukları üzerindeki hak ve sorumluluklarını kapsayan bir hukuk kurumudur. Türk Medeni Kanunu’nun 335. maddesi, velayeti ebeveynlerin temel hakkı ve görevi olarak düzenlemiştir.

Velayet hakkına sahip ebeveyn, çocuğun:

• Bakım ve korunmasını sağlamak,
• Eğitim ve öğretim sürecini yönlendirmek,
• Sağlık ve güvenliğini korumak,
• Maddi ve manevi gelişimini desteklemekle yükümlüdür.

2. Evlilik Birliği İçerisinde Velayet

Evlilik birliği devam ettiği sürece, velayet anne ve baba tarafından ortaklaşa kullanılır. Çocuğun gelişimi ve bakımı ile ilgili kararlar birlikte alınır. Ancak eşlerden biri vefat ederse, sağ kalan ebeveyn velayeti tek başına üstlenir.

3. Boşanma Davalarında Velayet

Boşanma davalarında en kritik konulardan biri çocuğun velayetinin kime verileceğidir. Mahkeme, velayet kararını çocuğun üstün yararını gözeterek verir.

1. a) Velayet Kararında Dikkate Alınan Hususlar

Hakim, velayet kararını verirken şu kriterleri değerlendirir:

• Çocuğun yaşına ve gelişim durumuna uygunluk: Küçük yaştaki çocuklar genellikle anneye verilir. Ancak annenin çocuğa bakamayacak durumda olması halinde bu kural değişebilir.
• Ebeveynin ekonomik ve psikolojik durumu: Çocuğun bakım ve eğitimi için gerekli imkanlara sahip ebeveyn tercih edilir.
• Çocuğun eğitimi ve sosyal ortamı: Çocuğun okul hayatı ve yaşadığı çevre dikkate alınır.
• Çocuğun görüşü: 8 yaşından büyük çocukların, velayet konusunda beyanları mahkeme tarafından dikkate alınabilir.

1. b) Anlaşmalı Boşanmalarda Velayet

Anlaşmalı boşanma davalarında, taraflar velayet konusunda uzlaşmaya vararak bir boşanma protokolü hazırlar. Mahkeme, protokoldeki şartları çocuğun üstün yararına uygun bulursa, tarafların anlaşmasına göre velayet kararı verir.

1. c) Çekişmeli Boşanmalarda Velayet

Eğer ebeveynler velayet konusunda anlaşamıyorsa, çekişmeli boşanma davası açılır. Bu tür davalarda mahkeme:

• Tanık beyanlarını dinler,
• Sosyal hizmet uzmanlarının raporlarını inceler,
• Çocuğun psikolojik ve fizyolojik durumunu değerlendirir.

Mahkeme, velayeti en iyi şekilde sağlayabilecek tarafa bu hakkı tanır.

4. Velayet Davaları ve Değiştirilmesi

Boşanma sonrası velayet, bazı durumlarda değiştirilebilir. Türk Medeni Kanunu’nun 183. maddesi, velayetin değiştirilmesi için belirli şartlar öngörmüştür.

1. a) Velayetin Değiştirilme Şartları

Aşağıdaki durumlar velayetin değiştirilmesine sebep olabilir:

• Velayeti elinde bulunduran ebeveynin çocuğa iyi bakmaması (ihmal, istismar, eğitim yetersizliği vb.),
• Velayet sahibinin evlenmesi ve çocuğun yeni ortama uyum sağlayamaması,
• Velayet sahibi ebeveynin ağır hastalık veya ekonomik çöküntü yaşaması,
• Çocuğun diğer ebeveynle yaşamak istemesi (belirli yaş üzerindeki çocukların görüşü dikkate alınır).

Velayetin değiştirilmesi için Aile Mahkemesi’nde velayet değişikliği davası açılabilir. Mahkeme, çocuğun üstün yararını gözeterek karar verir.

5. Ortak Velayet ve Uygulanabilirliği

Türk hukukunda boşanma sonrası ortak velayet konusu tartışmalıdır. Yargıtay’ın güncel içtihatlarına göre, Türk Medeni Kanunu’nda ortak velayet düzenlemesi olmamasına rağmen, tarafların anlaşması halinde mahkemeler ortak velayet kararları verebilmektedir.

Ortak velayetin uygulanabilmesi için:

• Anne ve babanın iş birliği içinde olması,
• Çocuğun iki tarafla da sağlıklı bir iletişim kurması,
• Ebeveynlerin aynı şehirde yaşaması gereklidir.

Bu nedenle, Avrupa ülkelerinde yaygın olan ortak velayet sistemi, Türkiye’de ancak özel durumlarda uygulanabilmektedir.

6. Velayet Kararı Sonrası Ebeveyn Hakları ve İletişim

Velayet hakkını kaybeden ebeveyn, çocuğuyla kişisel ilişki kurma hakkına sahiptir. Mahkeme, çocuk ve ebeveyn arasında belirli bir görüşme düzeni oluşturur.

• Kişisel ilişki hakkı: Belirlenen gün ve saatlerde çocukla vakit geçirme hakkıdır.
• Nafaka yükümlülüğü: Çocuğun bakım masraflarına katkı sağlamak için velayet sahibi olmayan ebeveynin ödediği iştirak nafakasıdır.

Ancak, çocuğun psikolojisini olumsuz etkileyecek durumlar söz konusuysa (şiddet, kötü muamele vb.), mahkeme kişisel ilişki hakkını sınırlandırabilir.

7. Sonuç

Velayet, sadece bir ebeveyn hakkı değil, aynı zamanda çocuğun korunması gereken bir hakkıdır. Bu nedenle, mahkemeler velayet kararlarını çocuğun gelişimini ve üstün yararını gözeterek verir.

Avukat Murat Tuna Tür olarak, velayet davalarında müvekkillerime en doğru hukuki yönlendirmeyi sağlamaktayım. Boşanma sürecinde velayet hakkının korunması ve çocuğun en iyi şartlarda yetişmesini sağlamak için hukuki destek alınması büyük önem taşımaktadır.

Velayetle ilgili hukuki sorularınız için uzman bir avukata danışmanız, hak kaybı yaşamamanız açısından gereklidir.